Εάν τα τελευταία χρόνια αισθάνεσαι ότι είσαι μόνος σου σε μία βάρκα, που πλέει ακυβέρνητη σε ένα ταραγμένο πέλαγος, με τους ανέμους να αλλάζουν διαρκώς κατεύθυνση και τα κύματα να απειλούν να σε στείλουν στον βυθό, είσαι όντως μόνος σου, αλλά δεν είσαι ο μόνος.
Όταν δημιουργήθηκε το κράτος που ονομάζουμε Ελλάδα, οι κοινωνικές σχέσεις ακολουθούσαν άλλες οδούς και μοτίβα, που επηρεάζονται ελάχιστα από την κεντρική κυβέρνηση των Αθηνών. Οι άνθρωποι ήταν σκληραγωγημένοι με τα στοιχεία της φύσης, κάθε κοινότητα σχετικά απομονωμένη και για αυτό επιδίωκε την αυτάρκειά της και δεν περίμενε κάποια ιδιαίτερη βοήθεια ή φροντίδα από την κυβέρνηση. Τα πράγματα δεν ήταν καθόλου ειδυλλιακά. Η περίθαλψη ήταν ανύπαρκτη για τους φτωχούς ανθρώπους, ειδικά εάν έμεναν στην επαρχία, το ίδιο σε ένα βαθμό ίσχυε και για την παιδεία. Η επικοινωνία ήταν δύσκολη και δαπανηρή και πολλές κοινωνικές συμβάσεις που σήμερα θεωρούμε παρωχημένες και εξωφρενικές, όπως τα συνοικέσια, τα προικιά, κοκ, ήταν πιθανότατα οι μόνες λύσεις για να επιβιώσει, με καλές πιθανότητες, ένα κοινωνικό σύνολο. Οι προσωπικές επιλογές και επιθυμίες, ιδιαιτέρως των φτωχότερων ανθρώπων, συνθλίβονταν από την πλέον επείγουσα ανάγκη για επιβίωση και διαιώνιση του είδους.
Αυτό άρχισε να αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς σε όλο τον κόσμο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και με καθυστέρηση στην Ελλάδα τόσο λόγω του εμφυλίου, όσο και λόγω της γεωγραφικής θέσης αλλά και της αντίληψης που είχαν για την Ελλάδα οι μεγάλες δυνάμεις.
Στο ίδιο διάστημα, σε
αντίθεση με άλλα κράτη του δυτικού κόσμου, η Ελλάδα δεν εξελίχθηκε με
τους ίδιους γοργούς ρυθμούς. Πιθανόν λόγω της διαμάχης για τις σφαιρές επιρροής, που
οδήγησαν στον εμφύλιο αμέσως μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο και που στέρησαν
από την Ελλάδα αφενός 4 πολύτιμά χρόνια, αφετέρου την θέση της στο
διαπραγματευτικό τραπέζι, με το μέρος των νικητών, αμέσως μετά τον πόλεμο.
Βεβαίως η διαμάχη αυτή δεν τελείωσε το 1949, αλλά κρατάει σε μικρότερο
βαθμό μέχρι τις μέρες μας. Αργότερα η δικτατορία του 1697 και η απώλεια της
Κύπρου, ήταν συνθλιπτικά ζητήματα για την Ελλάδα.
Η κεντρική κυβέρνηση των Αθηνών, από την δεκαετία του 50 και σε μια προσπάθεια να μιμηθεί τα κράτη της Ευρώπης, άρχισε να μαζεύει νομοθετικά τις εξουσίες που μέχρι τότε παραδοσιακά ανήκαν στις κοινότητες. Με τον ταυτόχρονο εκσυγχρονισμό της χώρας, που ξεκίνησε αρχικά με την κρατικοποίηση της ΔΕΗ το 1950, και την εκτεταμένη οδοποιία που επιχείρησε να ενώσει με δρόμους και το πιό απόμερο χωριό της, ακόμη, ζωντανής Ελληνικής επαρχίας, έφτασε σε ένα σημείο όπου το κράτος γινόταν "κοινωνικό" και επιχειρούσε να αντικαταστήσει το μεγαλύτερο μέρος των κατά τόπους άγραφων κοινωνικών παραδόσεων και συμβάσεων, με δομές (νοσοκομεία, σχολεία, κοκ) και με νέους νόμους που καθόριζαν άλλα πλαίσια στις ανθρώπινες σχέσεις.
Αλλά μέχρι την δεκαετία του 80, η κοινωνία, παρόλο τον γιγαντισμό των πόλεων της Ελλάδος και την εγκατάλειψη της επαρχίας, συνέχισε να έχει τους κοινωνικούς δεσμούς ιδιαιτέρως ανεπτυγμένους. Η οικονομία της Ελλάδος μπορεί να μην είχε να επιδείξει μεγάλα και ανταγωνιστικά νούμερα, αλλά ήταν μια κλειστή οικονομία που προσπαθούσε να διαχειριστεί τους παγκόσμιους και τοπικούς κλυδωνισμούς, τόσο με το να είναι σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης, όσο και επειδή είχε το δικό της νόμισμα και τις δικές της πολιτικές.
Και ξαφνικά η ΕΕ ήρθε φέρνοντας δώρα. Μέσα σε λιγότερο από 20 χρόνια η Ελλάδα έχασε την αυτάρκειά της, έχασε την ελαφρά βιομηχανία και βιοτεχνία της, μείωσε τους αγρότες της (με οδηγία της ΕΕ) και αύξησε τον τουρισμό της (με σχεδιασμό της ΕΕ) ο Έλληνας είδε αύξηση του βιοτικού του επιπέδου, αλλά όπως μας είπαν αργότερα, ήταν όλα δανεικά. Και από το 1999 άρχισε το δράμα, παρότι με υποστυλώματα κατόρθωσαν να μην καταρρεύσει το φράγμα για μια ακόμη δεκαετία.
Από το 1999 ήδη κάποιος παρατηρητικός άνθρωπος θα
έβλεπε ότι δεν πάμε καθόλου καλά. Δεν ήταν μόνο ότι κάποιος πρωθυπουργός
είχε δώσει εντολή να παίξουν στο χρηματιστήριο το 90% των αποθεματικών
των συνταξιοδοτικών ταμείων των ασφαλισμένων. Δεν ήταν καν το γεγονός ότι πιθανότατα αυτό έγινε για να καλυφθεί η
ρεμούλα των προηγούμενων δεκαετιών από τους δικούς τους ανθρώπους, τα
λεγόμενα θαλασσοδάνεια. Δεν ήταν καν γιατί με αυτόν τον τρόπο (και
μερικές χιλιάδες ελληνοποιήσεις) κέρδισαν οριακά τις εκλογές τον επόμενο
χρόνο. Πιθανότατα το ίδιο θα έκαναν και οι τότε αντιπολιτευόμενοι. Ήταν επειδή οι μόνες επιχειρήσεις που άνοιγαν, τα μόνα
καταστήματα που αυξάνονταν στην Ελλάδα ήταν οι καφετέριες, οι τράπεζες
και τα καταστήματα κινητής τηλεφωνίας.
Η είσοδος μας στο κοινό νόμισμα το 2002, έφερε όχι μόνο αυξήσεις σε μισθούς (που ήταν και αυτά δανεικά) αλλά και άλλες φαινομενικά μικρές αλλά σημαντικές ευκολίες και ανέσεις. Η διακίνηση αγαθών κατά κύριο λόγο από την Κίνα και τις ΗΠΑ διευκολύνθηκαν, αφού οι τελωνειακοί έλεγχοι ήταν λίγοι, ενώ η διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών εντός της ΕΕ, απελευθερώθηκαν εντελώς, κάνοντας τα ταξίδια και τις αγορές από την Ευρώπη, εύκολα και φθηνά. Ο κόσμος που ευεργετήθηκε από αυτές τις αλλαγές και συγκυρίες, όπως ήταν φυσικό δεν σκεφτόταν ότι όλα αυτά ήταν δανεικά. Το ερώτημα, που είναι πάντα της παρούσης, είναι γιατί έπρεπε να γίνουν όλα αυτά και μάλιστα με δανεικά και γιατί οι πολιτικοί το δέχτηκαν.
Η κοινωνία είχε ήδη μεταμορφωθεί. Το χρήμα ήταν άφθονο και ακόμη και όταν οι δημόσιες υπηρεσίες δεν λειτουργούσαν καλά, αρκετοί άνθρωποι είχαν την δυνατότητα να πληρώσουν επιπλέον για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες. Αυτό έκανε τις δημόσιες υπηρεσίες να υποστελεχώνονται και τους πολιτικούς να μην χρειάζεται να κάνουν τίποτε για αυτό. Η κοινωνία, σιγά σιγά έχασε τα στοιχεία με τα οποία ορίζουμε μια σύναξη ανθρώπων ως κοινωνία, και έγινε μια μάζα ανθρώπων, που αλλάζει συνεχώς ρόλους και ονόματα, αναλόγως της κατάστασης που βρίσκεται. Πριν τις εκλογές γίνεται το σύνολο των "σοφών ψηφοφόρων". Μετά τις εκλογές γίνεται ο "άσχετος μέσος άνθρωπος", που δεν έχει ιδέα από πολιτική. Γίνεται "καταναλωτής", που όμως δεν έχει καμία δύναμη να επηρεάσει με την καταναλωτική του δύναμη, αφού, ειδικά μετά το 2010, δεν έχει χρήματα. Γίνεται το "άβουλο ον" μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, του υπολογιστή και του κινητού, μετά από μια κουραστική και αγχωτική μέρα εργασίας. Γίνεται ο "επικίνδυνος σκεπτόμενος άνθρωπος" που θεωρεί ότι η δόμηση μιας ολόκληρης κοινωνίας πάνω σε χρηματικές βάσεις είναι τελείως επικίνδυνη για το μέλλον του ανθρώπινου είδους.
Και αυτός ο
άνθρωπος είναι επικίνδυνος για το παρόν σύστημα, που είναι επί το
πλείστον βασισμένο στο χρήμα ως την μόνη αξία, επειδή οι έχοντες δεν
θέλουν να αλλάξει το σύστημα υπό τον φόβο ότι θα χάσουν ότι έχουν, ενώ
υπάρχει φόβος ότι πολλοί από τους μη-έχοντες δεν θα είναι εύκολο να ελεγχθούνκαι θα γίνουν βίαιοι κατά την διάρκεια της μετάβασης σε μια αληθινά δημοκρατική κοινωνία.
Αλλά γιατί φτάσαμε
σε αυτό το σημείο; Επειδή όταν το κράτος πριν από χρόνια δημιούργησε τις δομές που το
μεταμόρφωσαν σε κοινωνικό κράτος, δωρεάν περίθαλψη, παιδεία, σύνταξη,
λογικές τιμές στην ενέργεια, στην υδροδοσία, στην επικοινωνία, στις
μεταφορές, κοκ, σύναψε ένα άτυπο κοινωνικό συμβόλαιο με τους ανθρώπους.
Ήταν σα να τους είπε: αφήστε τις παραδοσιακές δομές που είχατε
δημιουργήσει και θα φροντίσουμε εμείς για όλα, με μόνη υποχρέωση να μας πληρώνετε φόρους. Βεβαίως, μετά την
πτώχευση το 2010, και την μαζική και δραστική μείωση των δημοσίων
δαπανών για όλους τους τομείς, σε συνδυασμό με την πώληση δημοσίων
εταιρειών, το κράτος δεν μπορεί να καλύψει πιά το μέρος του
κοινωνικού συμβολαίου που του αντιστοιχεί, ενώ συνεχίζει να ζητά τρομερούς φόρους, που όμως πηγαίνουν στην πληρωμή τοκοχρεωλυσίων. Για αυτό και δημιουργήθηκε η ΑΑΔΕ, ενώ οι εφορίες έχουν υποβαθμιστεί. Ταυτόχρονα ο κοινωνικός ιστός που πιθανόν θα μπορούσε να ανακόψει την κάθετη πτώση μας, έχει ήδη
διαλυθεί και είναι πολύ δύσκολο να τον ξαναδημιουργήσουμε, με όποιον "ολιστικό" τρόπο και να το δούμε.
Η
λογική των ελεύθερων αγορών, στην οποία δυστυχώς πιστεύουν και κάποιοι
που δεν έχουν κανένα όφελος, φέρνει ακόμη μεγαλύτερη και ταχύτερη
κατάρρευση της κοινωνίας μας. Οι πολίτες δεν μπορούν να καταλάβουν ότι (σε καθαρά χρηματοοικονομικούς όρους) ενώ είναι μέτοχοι σε μια μεγάλη επιχείρηση που λέγεται Ελλάδα, δεν κερδίζουν τίποτε από τον τεμαχισμό και την πώλησή της, αντιθέτως καλούνται να πληρώνουν μόνο για τις ζημίες που έχουν προκαλέσει οι κακοί χειρισμοί των πολιτικών, που τώρα ισχυρίζονται ότι μας σώζουν! Το να σου δίνουν ένα επίδομα για να μην πεθάνεις από την πείνα και το κρύο, είναι ουσιαστικά μια έμμεση επιδότηση στους επιχειρηματίες της ενέργειας ή των τροφίμων. Επιδοτήσεις που η "καλή και γνωστική" ΕΕ απαγόρευε για τις κρατικές επιχειρήσεις! Μήπως τελικά δεν ήταν απλώς λάθη;
Οι νόμοι που ψηφίζονται συστηματικά από το 2010 και μετά από όλες τις κυβερνήσεις με δεξί ή αριστερό πρόσημο (ενώ τώρα είναι ευδιάκριτο και για ποιό λόγο ψηφίστηκαν παλαιότεροι νόμοι - προλείαιναν το έδαφος) είναι νόμοι που αλλάζουν διαρκώς τους κανόνες του παιχνιδιού, ώστε ο πολίτης (μια έννοια που δυστυχώς επίσης έχει χαθεί) να μην μπορεί ποτέ να κερδίσει το παιχνίδι, στο οποίο έχει μεταμορφωθεί η ζωή του.
Έχουμε γίνει μια χώρα του τζόγου, όπου είσαι τυχερός αν έχεις το δικό σου σπίτι, εάν έχεις μια σταθερή δουλειά, εάν δεν σου έχει μειωθεί ο μισθός, εάν δεν σου έχει ανέβει η δόση του δανείου, εάν έχεις την υγεία σου, εάν έχεις προσωπικό γιατρό σε ακτίνα κάτω των 20 χιλιομέτρων, εάν το ενοίκιό σου είναι λιγότερο από το 50% του μισθού σου, εάν μπορείς να πας έστω και μία εβδομάδα διακοπές χωρίς άγχος, εάν μπορείς να λείπεις από την δουλειά σου για να πενθήσεις των άνθρωπό σου, εάν έχεις χρόνο για τα παιδιά σου ή για να κάνεις παιδιά, εάν μπορείς να πληρώσεις το ρεύμα σου ή να μειώσεις την ήδη μειωμένη κατανάλωσή σου για μία κοροϊδία που ονομάζουμε έκπτωση - επιδότηση, όταν δεν χρειάζεσαι επιδόματα και όταν τα χρειάζεσαι δεν στα κόβουν για μια από τις πάμπολλες εξαιρέσεις, όταν δεν χρειάζεσαι δεύτερη δουλειά και όταν την χρειάζεσαι να σου επιτρέπεται να την κάνεις, κοκ.
Και τελικά αναφωνείς, μα πόσο άτυχος είμαι
να γεννηθώ σε αυτήν την χώρα, όταν βασικά η μόνη ατυχία σου είναι να
έχεις αυτούς που σε κυβερνάνε τόσα χρόνια.
